به گزارش پايگاه خبري تحليلي پيرغار، صحبت از «فائزه هاشمي» پنجاه ساله است که بيش از بيست سال از عمر خود را در فعاليت هاي اجتماعي، سياسي، فرهنگي و ورزشي گذرانده است. دومين دختر آيت الله اکبرهاشمي رفسنجاني، هم نماينده مجلس بود، هم رئيس فدراسيون، هم مديرمسئول روزنامه شد و هم در حزب کارگزاران فعاليت مي کرد و در نهايت تجربه زندان رفتن را هم کسب کرد و حال در فکر فعاليت جدي تر در حزب کارگزاران است.
او در گفت و گو با «الشرق الاوسط» از فرهنگ مردسالاري در کشور مي گويد که حتي مختص مردان نيست بلکه زنان، مادران و خانواده ها را هم تحت تاثير خود قرار داده است.
فائزه هاشمي با زباني تند و انتقادي مي گويد: “متاسفانه زنان در ايران بيشتر حکم پياده نظام را پيدا کرده اند. زحمت مي کشند. پا به پاي مردان کار مي کنند اما زمان تقسيم غنائم که مي رسد، پست ها و سمت ها عليرغم توانايي هايي که زنان دارند به «جرم» زن بود به آنها داده نمي شود.
از اين شرايط نااميد است و مي گويد بايد حتما براي حضور زنان در مجلس و دولت و سمت هاي مديريتي سهميه در نظر گرفته شود. اگرچه يکي از منتقدان دولت احمدي نژاد بود اما مي گويد در همان دوره بيشترين مديران زن فعاليت داشتند.
او مي گويد و مي گويد؛ از صف ها و سدها و ديوارهاي شيشه اي. مشروح اين گفتگو به شرح زير است:
پرسش: اگر بخواهيد مشارکت سياسي و اجتماعي زنان در ايران بعد از انقلاب اسلامي را تقسيم بندي کنيد، چطور آن را مي بينيد و به چه دوره هايي تقسيم بندي مي کنيد؟
مشارکت زنان را از دو منظر مي بينم. يکي نقش و فعاليت خود زنان که هميشه رو به جلو بوده و ثبات خوبي داشته و دارد و ديگري نقش حاکمان و مقامات است که به نظر من عملکرد اين بخش تناسبي با واقعيت وضعيت زنان ايراني ندارد و از آنها بسيار عقب است. روندي که در ?? سال بعد از انقلاب ايران در حوزه زنان طي شده است به نظر من روندي يک دست و با شيب صعودي بسيار کند و نامتناسب با فعاليت زنان بوده است. تفاوت هاي آنچناني در دوره هاي مختلف نمي بينم که به آن قابليت تفکيک دهد. متاسفانه اصولگرايان و اصلاح طلبان يا راستي ها و چپي ها و گروه هاي مختلف سياسي حاکم همگي در موضوعات مربوط به زنان داراي يک فکر و تحجر هستند و البته داري فرهنگ مردسالاري.
پرسش: مشارکت سياسي و اجتماعي زنان در بعد از انقلاب با قبل از انقلاب چه تغييراتي داشته است؟
چون در زمان انقلاب ?? ساله بودم ، اطلاعات دقيقي از مشارکت زنان در آن زمان ندارم و اطلاعاتم از روي شنيده ها و منابع مکتوب است. به نظر من از نظر سياسي با توجه به آمار موجود و همچنين با توجه به شرايط زماني که مربوط به ?? سال قبل است، وضعيت بهتري نسبت به هم اکنون داشت. اگر آن موقع دو وزير زن (وزير آموزش و پرورش و وزير مشاور در امور زنان) داشتيم در شرايط فعلي بايد چند برابر آن زمان باشد که يک وزير زن هم نداريم.همينطور به صورت نسبي و درصدي، تعداد زنان نماينده آن زمان در مجلس ملي و سنا قابل توجه تر از شرايط فعلي بوده است. يعني اگر جهاني شدن و بهبود وضعيت زنان در اين بيش از سه دهه را اضافه کنيم، مشاهده مي شود در بخش مشارکت سياسي زنان خيلي عقب مانده ايم.
يعني از نظر سياسي نه تنها پيشرفت نبوده است بلکه عقب گرد هم داشته ايم اما در زمينه هاي اجتماعي به نظرم متفاوت است چراکه رعايت موازين اسلامي سبب شده تا فعاليت هاي اجتماعي براي زنان، در سرتاسر کشور عموميت پيدا کند. آن زمان اکثريت بالايي از خانواده ها، اطمينان از حضور دختران خود در جامعه نداشتند. بنابراين حضور زنان در اين حيطه محدودتر بود.
در نتيجه مي توان گفت که مشارکت اجتماعي زنان در حوزه تحصيلات دانشگاهي، ورزش، هنر، حتي حوزه کارگري و…در بعد از انقلاب رشد داشته است که با عقب گردي که در بخش سياسي مشاهده مي شود تناسب ندارد.
پرسش: دولت آقاي روحاني بيشتر از هفت ماه است که آغاز به فعاليت کرده است، مي خواهم بدانم با توجه به اقدامات اوليه صورت گرفته در حوزه زنان، چشم انداز آينده را چطور ارزيابي مي کنيد؟ آيا گام هاي نخست درست و محکم بوده است؟
نه. به نظرم در حوزه زنان، دولت جديد شروع خوبي نداشته است و احساس يک نوع زن ستيزي در اين دولت دارم.
پرسش: يکي از شعارهاي انتخاباتي آقاي روحاني قبل از انتخابات تشکيل وزارت زنان بود اما گويا بعد انتخابات به فراموشي سپرده شد. به نظر شما ايجاد وزارتخانه اي در ارتباط با مسائل زنان ضروري است؟
اعتقادي به مفيد بودن وزارت زنان ندارم. در حال حاضر مديريت امور زنان، معاون رئيس جمهور است و فکر نمي کنم اختيارات کمتري از يک وزير داشته باشد. ضمن اينکه وزير به خاطر نظارت مجلس، دامنه عملکرد محدود تري نسبت به معاون رئيس جمهور دارد. به ويژه در شرايط کنوني که مجلس دنبال بهانه گيري و مانع تراشي براي دولت است. به طور مثال معتقدم تجربه تبديل معاونت تربيت بدني به وزارتخانه ورزش و جوانان تجربه موفق و خوبي نبود. نه تنها چيزي به ورزش اضافه نکرده بلکه شهامت انجام کار و ايجاد تحول را از آن گرفته است.
پرسش: يعني به نظر شما تشکيل وزارتخانه اي مربوط به زنان که در بسياري از کشورهاي توسعه يافته يا در حال توسعه مشاهده مي شود در ايران کارايي ندارد؟
فکر مي کنم مثلا در حوزه ورزش، آن تشکيلاتي که وزارت ورزش هم اکنون دارد با آن وظايفي که در حوزه معاونت رئيس جمهور تعريف شده بود، فرق چنداني ندارد يعني وقتي وزارتخانه مي شود، چيزي به آن اضافه نمي کند مثلا سازمان تربيت بدني در همه شهرستان ها و حتي روستاها شعبه داشت اما حالا که وزارتخانه شده است تفاوتي نکرده و به کيفيت ها چيزي افزوده نشده است. از يک نظر حتي بدتر هم شده است چراکه مرتب وزير به مجلس کشيده مي شود و به نوعي وزير محتاط تر مي شود و اجازه کار ندارد. حال اگر مجلس ما ، مجلس همسويي با دولت بود، شايد اين مسئله اتفاقا مفيد مي بود اما وقتي مجلس همسو نمي شود، آزار دهنده است. يعني مي خواهم بگويم من وزارتخانه را از معاونت رياست جمهوري قوي تر نمي دانم.
پرسش: يعني به نظر شما در همين معاونت امور زنان مي شود کارهاي بزرگ و گام هاي مهم در حوزه زنان برداشت؟
بله در اين معاونت به راحتي هر طرح و برنامه مناسبي که داشته باشند مي توانند اجرايي کنند.
پرسش: مي خواهم درباره مجلس از شما بپرسم چرا که يکي از منتخبان برتر تهران در دوره پنجم مجلس شوراي اسلامي بوديد. در آن دوره شاهد حضور ?? زن در مجلس بوديم که بيشترين تعداد در ? دوره مجلس بوده است. از دوره پنجم تا نهم با يک سير نزولي حتي در تعداد کانديداهاي زن روبرو شديم. چطور اين وضعيت را ارزيابي مي کنيد؟
درست است. مجلس پنجم بالاترين تعداد زنان نماينده را داشت. بعضي ها مي گويند خب اين نشان مي دهد که به حاکمان ربطي ندارد چرا که مردم به زنان راي نمي دهند. اين حرف مي تواند درست باشد اما راي گرفتن هم يک زمينه هايي را نياز دارد، مثلا فردي که رئيس اداره، مديرکل، فرماندار، استاندار، شهردار، رئيس دانشگاه و هر سمت و پستي را که دارد، اخبارش در رسانه هاست و مردم مرتب او را مي بينند و ديدگاهش را مي شنوند؛ درباره او سخن گفته مي شود؛. وقتي هم که مثلا براي جايي مانند مجلس کانديدا مي شود، چون مردم با او آشنا شده اند به او راي مي دهند ولي زنان چون از اين سمت ها دور هستند و در سمت هاي مديريتي به طور يک استثنا قرار مي گيرند بنابراين از ديد مردم هم دور هستند. نمي توان اين انتظار را داشت که مردم تنها در ايام کوتاه تبليغات با ديدن آگهي هاي تبليغاتي به او راي دهند. ضمن اينکه اصلا نمي توان فرهنگ مردسالاري را ناديده گرفت. يعني فقط مردها نيستند که فرهنگ مردسالاري دارند بلکه زنان ما، مادران ما و خانواده ها هم تحت تاثير اين فرهنگ قرار دارند.
از يک طرف ديگر هم بخواهيم ببينيم براي ورود به مجلس، نقش احزاب هم مهم است و اين در حالي است که احزاب ما هم مردانه هستند. تعداد زنان در ليست احزاب کم است. متاسفانه زنان در ايران بيشتر حکم پياده نظام را پيدا کرده اند. زحمت مي کشند. پا به پاي مردان کار مي کنند اما زمان تقسيم غنائم که مي رسد، پست و سمت ها عليرغم توانايي هايي که زنان دارند به «جرم» زن بود به آنها داده نمي شود. زنان کنار گذاشته مي شوند.
پرسش: آيا از نظر شما زنان در مجلس از نخستين دوره تا کنون با وجود تعداد اندکشان تاثيرگذار بوده اند؟
وقتي سهم زنان در مجلس کمتر از ? درصد است، در همين حد بايد از آنها انتظار داشت چون در مجلس تعداد راي ها مهمترين نقش را دارد. ضمن اينکه اعتقاد دارم همين تعداد اندک هم در هر دوره بيشتر از حد خودشان موثر بوده اند. اما اينکه تقسيم بندي کنم و نمونه هايي را بگويم هم اکنون در خاطرم نيست. قطعا در مجلس اگر بررسي صورت گيرد به راحتي اين واقعيت ها روشن مي شود. اما به طور کلي وقتي تعداد در مجلس اندک است چه کاري مي توان انجام داد؟ هر موضوعي را که بخواهي راي دهي يا برايش راي جمع کني در مقابل عده اي کثير قرار مي گيري. مخصوصا اگر موضوع در ارتباط با زنان هم باشد، همان مردان مي توانند موضع گيري هايي نسبت به آن داشته باشند. يعني نبايد انتظار داشت اين تعداد اندک شق القمر بکنند.
پرسش: اگر شرايط فراهم شود باز هم در انتخابات مجلس شرکت مي کنيد؟
فعلا چنين تصميمي ندارم. البته اگر واقعا شرايطش فراهم شود قابليت فکر کردن را دارد اما در حال حاضر نه.
پرسش: حال سوال ديگري که ايجاد مي شود اين است که آيا زنان خود علاقمند به مشارکت سياسي و اجتماعي نيستند يا جامعه مردسالار او را کنار مي زند؟
قطعا زناني بوده اند که به آنها پيشنهاد مديريت شده است اما آنها نپذيرفته اند ولي اين نوع زنان تعداد اندکي را در بر مي گيرند. اما زنان ديگري هم هستند که تلاش زيادي براي حضور در عرصه هاي مختلف دارند اما کنار گذاشته مي شوند. مثلا در دوران بعد از پيروزي آقاي روحاني در انتخابات، زنان در همه جا چه فردي و چه به صورت گروهي در تلاش و لابي بودند. حتي کارگروه زنان که در آن دوران شکل گرفت بسيار فعال بود ولي نتيجه در دولت براي انتخاب زنان در پست هاي کليدي بسيار نااميد کننده بود.
پرسش: هم اکنون در برخي از کشورهاي اروپايي و حتي غيراروپايي مانند فيليپين مشاهده مي کنيم که تقريبا به طور مساوي وزير زن و وزير مرد در کابينه حضور دارند. سوال من اين است که چطور زنان در اين کشورها براي مدير شدن و رسيدن به سطح وزارت حضور پررنگ دارند اما در ايران حتي اگر بخواهيم زناني که مي توانند به سطح وزارت برسند را نام ببريم ، اسامي شناخته شده زياد نيستند؟
من با اين موضوع موافق نيستم و به نظرم اينگونه که مي گوييد نيست. جواب اين سوال را هم به نوعي داده ام. در جامعه ما، شرايط به گونه اي شده است که مديريت مردانه بايد زنان را وارد مديريت کند. بالاخره زنان هم از سطوح مديريتي پايين بايد شروع کنند تا به سطوح بالا برسند. مثلا اول کارمند، بعد رئيس اداره، معاون، مديرکل و … شوند. اما در کشور ما از يک حدي که زنان گذر مي کنند، صف ها و ديوارهاي شيشه اي زيادي جلوي آنها کشيده مي شود که مانع رشد و ترقي زنان تنها به دليل زن بودن آنها مي شود.
توانايي زنان ديده نمي شود يا اگر هم ديده شود به آن توجهي نمي کنند براي همين مي گويم که شيب صعودي مشارکت زنان در حوزه هاي سياسي اندک است وگرنه زنان در جاهايي که خودشان مي توانستند رشد کنند، حرکت کرده اند و جلو رفته اند. مثلا شما در دانشگاه ها را ببينيد. آمار ورودي زنان به دانشگاه نزديک ?? درصد است اما چند رئيس دانشگاه خانم در اين همه دانشگاه فعال هستند يا حتي چند معاون زن در دانشگاه ها حضور دارند. يعني در اين حجم از زنان تحصيل کرده زني وجود ندارد که توانايي مديريت بر سطوح مختلف دانشگاهي را داشته باشد؟ چطور مردها مي توانند؟ يک مثال برايتان بزنم.
من دو زن باسابقه و پرتجربه را به يکي از استاندارهاي يکي از شهرها معرفي کردم تا اين دو نفر را در سمت هاي مختلف قرار دهند. فکر مي کنيد چه جوابي شنيدم؟ به من گفتند که دوتا خانم خيلي زياد است. من جواب دادم که شما اين همه مدير مرد داريد، زياد نيستند اما خانم ها که به دو نفر برسند خيلي زياد هستند.
متاسفانه تفکرات اينچنيني وجود دارد. يعني اجازه نمي دهند که زنان بالا بيايند و مانع مي شوند. بنابراين اگر من در زمينه کاري خودم بخواهم ليست ارائه کنم ، خيلي راحت مي توانم ليست طولاني و بلندي را ارائه کنم. من قطعا نمي توانم در همه حوزه ها ليست زنان توانمند را در سراسر کشور دربياورم اما هر فردي در حيطه اي که آشناست مي تواند ليستي از زنان تهيه کند. اينگونه نيست که زنان توانمند نداشته باشيم بلکه شايد بهتر است بگوييم که اين زنان توانمند شناخته شده نيستند. اما اگر بخواهيم آنها را براي کاري انتخاب کنيم حتما حتي در سطح وزارت هم زياد هستند.
پرسش: اخيرا هم در برخي شهرهاي کوچک ديده شده است که شهرداران زن انتخاب شده اند که پيش از اين سابقه نداشته. آيا به نظر شما اين اتفاق مثبتي است يا ممکن است فقط مقطعي باشد؟
نه اين موارد همان شيب کند است که به آن اشاره کردم. يعني سرعت کم است. زنان با سرعت بيشتري رشد کرده اند اما اين فرصت هاي مديريتي که به آنها داده شده کم اتفاق افتاده است. همين شهرداري هم که شما مي گوييد، من فکر نمي کنم سه يا چهار خانم در کل کشور بيشتر باشند در حالي که تعداد شهرهاي ما بيشتر از ??? شهر است. اين اتفاق ها در همين حد باقي مي ماند و افزايش آنچناني ندارد.
اگر واقع بينانه بخواهيم ببينيم دوره آقاي احمدي نژاد بيشترين مديران زن فعاليت مي کردند.
پرسش: به نظرتان اين اقدام نمايشي از سوي آقاي احمدي نژاد نبود؟
من اعتقادي به نمايشي بودن آن ندارم. حتي اگر هم بگوييم نمايشي بود اما آن زنان به سمت مديريت رسيدند و حتي وزير زن هم داشتيم.
پرسش: آيا مسائلي مانند طرز پوشش زنان در ناديده گرفتن آنها براي رسيدن به سطوح بالاي مديريتي تاثيرگذار است؟
به نظر من مانعي نبوده است. مثلا خانم ابتکار را ببينيد، قبلا چادري نبود و وقتي به سمت معاون رئيس جمهور رسيد چادر سر کرد. يا حتي ما خانم هايي داريم که سمت گرفته اند اما چادري هم نبودند. اما در مجموع اين را هم در نظر بگيريد که افرادي که به سمتي مي رسند از خانواده اين نظام هستند و حتي اگر مردي بخواهد در جايي منصوب شود ، فردي نخواهد بود که از نظر ايماني و اعتقادي ضعف داشته باشد. اما اينقدر زنان فعال در دانشگاه ها و اداره ها و کارخانه ها کار مي کنند و با همان پوشش فعال هم هستند که اصلا اين مورد مانعي نيست.
پرسش: حال مي خواهم درباره احزاب بپرسم. شما به عنوان يک زن، کار حزبي با کارگزاران انجام داديد. در اين حوزه هم حضور زنان اندک است. چرا؟
همانطور که قبلا هم اشاره کردم به برخي تفکر ها برمي گردد که احزاب هم همان تفکر هاي مردسالارانه را دارند. البته احزاب مي توانند زمينه ها را براي برطرف کردن اين مشکل فراهم سازند هرچند احزاب در ايران نيز با آنچه که در يک جامعه توسعه يافته حزب معنا پيدا مي کند تفاوت دارند. گويا اگر مردي در شوراي مرکزي يک حزب باشد مشکلي نيست و همان مرد بودن کافي است اما در ارتباط با زنان يک انسان کامل و در همه چيز صد در صدي مي خواهند.
پرسش: راه حل پيشنهادي شما چيست؟
همين احزاب مي توانند زنان بيشتري را در حوزه تصميم گيري وارد کنند يا آنها را در ليست هاي انتخاباتي خود قرار دهند و يا همانگونه که در ارتباط با مردان لابي مي کنند تا آنها در دولت سمت بگيرند در ارتباط با زنان هم چنين روشي را پيش بگيرند. از سوي ديگر لابي براي اصلاح قوانين توسط احزاب هم به نظرم بسيار مهم است.
معتقدم با توجه به تجربه ناموفق ?? ساله بايد سهميه مديريتي براي زنان در نظر گرفته شود. کاري که در بسياري از کشورهاي دنيا انجام شده است. مثلا حداقل ?? درصد خانم ها بايد در بين مديران در سطوح مختلف يا بين نمايندگان مجلس باشند. احزاب مي توانند لابي داشته باشند و دنبال تصويب چنين قوانيني باشند.
بعد از گذشت بيشتر از سه دهه و اينکه در خيلي حوزه ها فعاليت داشتم الان به جايي رسيدم که معتقدم اين سهميه بايد در نظر گرفته شود. تا پيش از اين اينگونه فکر نمي کردم. فکر نمي کردم نياز به سهميه باشد و اعتقاد داشتم زنان بايد خودشان تلاش کنند اما بعد اين همه سال که مي بينم زنان خود تلاش کرده اند اما نمي گذراند زنان در سمت هاي بالاي مديريتي قرار گيرند فکر مي کنم تنها راه حل براي اين موضوع تعيين سهميه مديريتي باشد. يعني در کشورهايي مانند عراق و افغانستان هم اکنون اينگونه است. يعني کشورهايي که در شروع رشد قرار مي گيرند، چنين قوانيني را براي خود تعيين مي کنند که مثلا ?? درصد از کل نمايندگان مجلس بايد زن باشند يا در کابينه يک دولت ?? يا ?? درصد کابينه را بايد زنان تشکيل دهند. بنابراين آن رئيس جمهور يا آن تشکيلات جستجو مي کند و زنان توانمند را انتخاب مي کند.
من فکر مي کنم ما به جايي رسيديم که ديگر بايد از اين قوانين استفاده کنيم و به نظرم نقش احزاب در اين بخش مي تواند پررنگ باشد. يعني رسيدن من به اين نتيجه ناشي از نااميدي است.
پرسش: خود شما علاقمند هستيد که بار ديگر وارد فعاليت حزبي شويد؟
بله حتما علاقمند هستم و جزو برنامه هايم است.
پرسش: باز هم حزب کارگزاران؟
حتما حزب کارگزاران خواهد بود چراکه بين احزاب موجود کارگزاران را مناسب تر مي بينم.
پرسش: يک سوال کمي دورتر از سوال هاي قبلي. شما رييس فدراسيون اسلامي ورزش بانوان بوديد که سال ?? توسط آقاي احمدي نژاد تعطيل شد. پيشنهادي براي باز شدن اين فدراسيون نشده است؟
پيشنهاد که زياد شده است. بين انتخاب شدن آقاي روحاني تا مراسم تحليف و تنفيذ، کارگروه هايي در حاشيه دولت جديد شکل گرفت که يکي از آنها ورزش بود. آنجا پيشنهاد احياي دوباره فدراسيون اسلامي ورزش بانوان مطرح شد. گروه هاي مختلفي اين پيشنهاد را مطرح کردند و استقبال هم زياد شد ولي در عمل چيزي اتفاق نيافتاد. به نظر مي رسد بيشتر در حد حرف بوده است و در حد حرف باقي خواهد ماند.
پرسش: هم اکنون مهمترين مشکل در ورزش بانوان را چه مي دانيد؟
مسئله اصلي مشکل در مديريت هاست که در بخش هاي ديگر جامعه هم ديده مي شود. از نظر من بايد مديريت زنان در کنار مردان ديده شود و اصلاح قوانين براي احيا کردن جايگاه زنان در ورزش کشور هم بايد صورت گيرد. يعني در سال هاي گذشته اتفاقي که در ورزش بانوان افتاد اين بود که مديريت زنان ضعيف شد. در دوره هاي قبل اينگونه نبود و اين مديريت تضعيف شد حتي يک جاهايي نابود شد که اگر به اين موضوع رسيدگي شود قطعا بقيه مسائل هم قابل برطرف شدن است. اين مشکل اساسي است اما مشکل ديگر در ارتباط با اصلاح ساختارهاست که اين هم در سال هاي اخير تغيير کرد و مشکل ساز شد.
پرسش: آيا اين نگاه اميدوارانه است؟
نه با چيزي که از شروع دولت آقاي روحاني ديدم خيلي اميدي ندارم و فکر نمي کنم اتفاق خاصي بيافتد. چون ما تنها يک معاون ورزش بانوان داريم اما وقتي مي گوييم مديريت زنان منظورمان اين نيست که ورزش زنان را به زنان بدهيم تا اداره کنند چون اين موضوع بالاخره اتفاق خواهد افتاد منظور اين است که زنان بتوانند در همه صحنه هاي تصميم گيري حضور داشته باشند يعني رئيس فدراسيون باشند، مديرکل استان ها باشند، معاون وزير باشند و در هيئت مديره باشگاه ها حضور داشته باشند و … اما اين همه فدراسيون است اما يک رئيس زن انتخاب نشده است.
پرسش: آخرين سوالم اين است که خانم فائزه هاشمي که بيشتر از ?? سال پيش وارد فعاليت هاي اجتماعي و سياسي شد با فائزه هاشمي امروز چه تفاوت هايي دارد؟
خودم فکر مي کنم که بسيار پخته تر و باتجربه تر شده ام ولي اين چيزي نيست که من بگويم چون شايد هر فردي پيش خودش فکر کند مرتب دارد رشد مي کند اما قطعا ديگران بايد اين ارزيابي را انجام دهند.
منبع:افکار